|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
De Matthaeus muzikaal [ stop muziek ] [ terug ]
Beide koren hebben ieder een eigen begeleidend orkest. In de praktijk stonden beide koren en orkesten ook gescheiden van elkaar opgesteld. Waar hij ieder koor een eigen rol geeft stelt het Bach in staat om een muzikale dialoog tussen beiden te creëren. Soms laat hij beide koren echter samen zingen, daarmee het gemeenschappelijke benadrukkend. [ stop muziek ] [ naar boven ] Ook theologische symboliek Bach legde in deze twee koren ook een theologische symboliek, die
toentertijd voor iedereen herkenbaar was. Het eerste koor stond voor
de kerk ("dochter van Zion, bruid van de Heer"), het
tweede koor voor de gelovigen of de mens, soms het volk. Bepaalde rollen worden ook vanuit het ene of het andere gezongen.
Zijn de leerlingen aan het woord dan zingt Koor I. De groep die
Petrus uitdaagt in het Paleis van de hogepriester wordt door het
tweede koor gezongen. In dit voorbeeld hoor je ook hoe de verschillende koorpartijen
(sopranen, alten, tenoren, bassen) fugatisch inzetten: iedere
partij begint na elkaar met eenzelfde melodie die oplost in een
geheel. Bach geeft hiermee een soort "papagaaien-effect"aan.
Ieder in het volk praat elkaar na. [ stop muziek ] [ naar boven ] Koraal van het jongenskoor in het openingskoor Een van de mooie momenten is direct in het openingskoor te horen. Muzikale begeleiding van de rollen in het drama Er zijn diverse rollen in het drama, dat bestaat uit de
vertelling (het evangelieverhaal) en de beschouwing (aria's. koralen
ed.). De arioso's en aria's zijn muzikaal sterk uitgewerkt en worden begeleid door de basso continuo plus één of meerdere instrumenten(groepen). [ stop muziek ] [ naar boven ] Bach probeert met zijn muziek sterk de emoties van zijn gehoor te
raken. Op deze wijze probeerde hij het kerkvolk sterk te laten
beleven wat het lijden en sterven van Christus betekende. De muziek
drukt sterk uit wat de tekst probeert de zeggen. Een aantal
voorbeelden ... Een prachtig voorbeeld hiervan is de passage na de gevangenneming van Jezus. Spectaculair en donderend onderstreept de muziek de tekst "Sind Blitze, sind Donner im Wolken verschwunden ...". Hier gaat het "letterlijk om donder, bliksem en hel". Dan valt de muziek even stil om er vervolgens weer "vol op los" te gaan, uiting van de intense woede in het vervolg van de tekst "Zertrümmre, verderbe, verschlinge, zerschelle mit plotzlicher Wut den falsche Verräter, das mörd'riche Blut". Logisch dat na deze opmaat een van de leerlingen het zwaard grijpt en er op in hakt! Ander mooi voorbeeld is de wijze waarop de haan hoorbaar wordt als Petrus driemaal heeft ontkend dat hij Jezus kent. Vervolgens kraait -zoals hem door Christus eerder is voorspeld- de haan. Je hoort dat in het zingen van de evangelist: "... und alsbald krähete der Hahn ..." En kort daarop weer -in het vervolg van de vertelling-: " ... die Wörte Jesu, da er zu ihm sagte: ehe der Hahn Krähen wird ...". Als daarna het bittere huilen van Petrus wordt bezongen klinkt dat ook als hartverscheurend verdriet. [ stop muziek ] [ naar boven ] Minder direct herkenbaar is het feit dat de (meeste) koralen tot aan het sterven van Christus op een steeds lagere toonsoort inzetten, daarmee verwijzend naar een steeds diepere treurigheid in de loop van het verhaal. Wat de koralen betreft: bekend is de melodie van "O
Haupt vol Blut und Wunden ... ". Bach herhaalt deze melodie
in de Matthaeus Passion vier keer, steeds in een andere toonzetting.
In
volgorde te beluisteren : "Erkenne mich mein Hüter
...", "Ich will hier bei dir stehen ...", "Befiehl
du deine Wege ...","O Haupt vol Blut und Wunden ...",
"Wenn ich einmal soll scheiden ...". Bach verwerkte ook getalsmatige symboliek in zijn werken. In de Matthaeus vind je een voorbeeld in de passage waarin Christus tijdens het laatste avondmaal vertelt dat een van de leerlingen hem zal verraden. Van alle kanten klinkt: "Herr, bin ich's ...?". Deze tekst wordt in deze passage 11 keer gezongen. Er waren 12 leerlingen. De ontbrekende is Judas.Deze weet dat hij hem zal verraden en het dus niet hoeft te vragen. Hij komt even later aan bod. [ stop muziek ] [ naar boven ] Meer voor musicologen dan voor de gemiddelde luisteraar is de symboliek die verborgen zit in de begeleiding van de passage waarin -na het sterven van Christus- het beven van de aarde wordt bezongen: "... und die Erde erbebete ...". De 190 begeleidende continuotonen kunnen daar -op grond van het woord "und"- worden onderverdeeld in 18, 68 en 104 noten. Laten de psalm 18, psalm 68 en psalm 104 nu precies die psalmen zijn waarin die aardbeving wordt beschreven (Iemand als Bach kende natuurlijk wel zijn psalmen!). De mooiste ariasEigen keus van de mooiste aria's en delen. In het algemeen ga je ze -naarmate je ze meer hoort en aan de muziek van Bach went- steeds mooier vinden. Toen we de uitvoering van onderstaande aria's ooit in de Grote Kerk van Naarden (Ton Koopman 1992) hoorden waren dat heel bijzondere momenten. Je kon de ingehouden stilte bij de toehoorders horen en voelen. Toen het klaar was hoorde je een zucht door de kerk gaan. Zo intens was de beleving geweest. Er zijn veel mooie momenten in de Mattaeus. Naarmate je het vaker
hoort ga je het mooier vinden en hoor je ook steeds weer nieuwe
dingen. [ stop muziek ] [ naar boven ] [ terug ] |
||||||||||||||||||||||||
